Vào năm 1955 tiến sĩ James Cooke Brown, nhà xã hội Mỹ và nhà văn khoa học viễn tưởng, quyết định tạo ra công cụ hoàn hảo để kiểm tra gỉa thuyết Sapir-Whorf, gỉa thuyết này nói về ảnh hưởng của ngôn ngữ đến tư duy của con người. Vậy ngôn ngữ Loglan xuất hiện như thế — ngôn ngữ nhân tạo chính xác.
Lịch sử phát triển của ngôn ngữ
Tên ngôn ngữ Loglan được phát âm đánh trọng âm vào âm tiết thứ nhất và là từ viết tắt từ «logical language» có ý nghĩa «ngôn ngữ hợp lý». Lần thứ nhất vào năm 1960 ông Brown kể về ngôn ngữ này qua các trang của tạp chí Scientific American.
Trong photo dưới đây là tác giả của Loglan:
Vào năm 1975 quyển sách của ông Brown «Loglan I: ngôn ngữ hợp lý» được xuất bản. Sau khi quyển sách này xuất hiện, thì dự án phát triển tích cực hơn: xã hội của người nói tiếng Loglan (loglanists hay logley) được thành lập, tạp chí dành cho ngôn ngữ này được bắt đầu xuất bản, các cuộc thí nghiệm được bắt đầu tiến hành.
Vào năm 1982 kế hoạch «McGram» thành công, mà chứng minh rằng ngữ pháp ngôn ngữ Loglan không có lỗi luận lý học, nên trí tuệ nhân tạo có thể hiểu ngôn ngữ này. Vào năm 1986 một số nhân viên của Viên Loglan, để tránh giới hạn bởi vì bản quyền, tạo ra ngôn ngữ riêng tên là Lojban.
Vì ngôn ngữ Loglan phổ biến ít, kiểm tra đáng gía của gỉa thuyết Sapir-Whorf dùng ngôn ngữ này không được thực hành. Tuy nhiên, ông Brown thông qua quan sát không chính thức nhận thấy rằng học tập Loglan có ảnh hưởng đến giọng nói của người nói tiếng Anh.
Bây giờ trên toàn thế giới không quá vài chục nghìn người thông thạo Loglan. Giao tiếp bằng ngôn ngữ Loglan được thực hiện chủ yếu trên Internet.
Đặc điểm chính
Trước hết Loglan được phân biệt bởi tính rõ ràng của nó: mỗi câu chỉ có một cách diễn giải, có thể chia lời nói thành các từ riêng biệt, ngay cả khi người nói không dừng lại. Ngôn ngữ logich dễ dàng nhận ra bằng tai và đảm bảo tự do diễn đạt.
Do số lượng âm vị nhỏ, giọng lơ lớ ảnh hưởng ít nhất đến tính dễ hiểu của bài phát biểu. Từ điển của ngôn ngữ được biên soạn dựa trên tám ngôn ngữ chính trên thế giới, bao gồm tiếng Nga, vì vậy những người không biết Loglan cũng có thể đoán được nghĩa của từ với độ chính xác là 50%.
Bảng chữ cái Loglan
Loglan sử dụng các chữ cái của bảng chữ cái Latinh. Hai mươi chữ cái được đọc giống như trong tiếng Latinh, và sáu chữ cái được phát âm theo các nguyên tắc đặc biệt:
- C — [ʃ], như «s» trong phương ngữ miền Nam Việt Nam;
- J — [ʒ], như chữ cái «s» trong từ «vision» trong tiếng Anh;
- Q — kẽ răng [x], gần với âm [θ] trong tiếng Anh;
- W — mềm [u], tương ứng với ü trong tiếng Đức;
- X — âm yết hầu [h], như trong từ «không»;
- Y – schwa, ngôn âm phát ra ở các âm tiết không có trọng lượng âm và trong các nguyên âm đôi trong tiếng Anh (thí dụ âm «a» trong «about»).
Chữ H phát âm như trong từ «hall» trong tiếng Anh, và chữ L luôn biểu thị một âm rắn. Ngoài ra còn có bốn nhị trùng âm:
- ao — [au];
- ai — [ai];
- ei — [ei];
- oi — [oi].
Ví dụ cách phát âm mẫu mực Loglan một người có thể nghe thấy trên website chính thức, bản ghi âm do chính James Cooke Brown thực hiện.
Trọng âm luôn được đánh vào âm tiết cuối cùng, ngoại trừ khi âm tiết gồm chữ cái “y”. Trong các từ ngoại lệ chữ mang trọng âm được đánh dấu bằng dấu huyền hoặc dấu thường.
Ngữ pháp ngôn ngữ Loglan
Ở ngôn ngữ loglan có ba từ loại:
1. Tên – thể hiện danh từ riêng hay lời hô gọi, luôn luôn viết hoa, có phụ âm ở cuối.
2. Vị ngữ — các từ không thay đổi, đóng vai trò của hầu hết tất cả các từ loại độc lập của lời nói quen thuộc với ngôn ngữ tự nhiên, nhất định chứa nối của các phụ âm.
3. Cấu trúc từ — tương tự như các trợ từ loại, số từ và một số trạng từ, cho phép thể hiện cảm xúc.
Tất cả mọi từ Loglan chia thành 54 phân lớp – từ vị, trong đó 52 dành cho cấu trúc từ.
Ngôn ngữ Loglan không dùng vận động cổ và giới từ. Mỗi vị ngữ được sử dùng cùng với từ mô tả (lập luận), mà đặt vào chỗ nhất định trông câu (khe). Nghĩa là mối quân hệ giữa các từ đươc định nghĩa bằng sử dùng vị ngữ cụ thể.
Thay vì xếp đặt các từ vào các khe, một người có thể dùng các chỉ báo biến cách — một loại cấu trúc từ, mà thể hiện mối quan hệ của lập luận với các vị ngữ trong một câu. Các cấu trúc từ cũng có chức năng như dấu chấm câu. Dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than chỉ được dùng ở cuối câu.
Người muốn thông thạo ngôn ngữ Loglan có thể dùng các tài liệu giảng dạy trên website của Viện Loglan. Do hợp luận lý và rõ ràng của Loglan, một người học nó dễ dàng hơn hầu hết các ngôn ngữ khác.