Tiếng Klingon là một ngôn ngữ nhân tạo do Marc Okrand chế ra cho người Klingon trong vũ trụ Star Trek. Tiếng này có ngữ pháp và cú pháp rất phức tạp được soạn thảo cẩn thận, từ điển phong phú (hơn 2500 từ), bảng chữ cái và ngữ âm khó hiểu.
Tính duy nhất của tiếng này trong nó phát triển bên ngoài vũ trụ điện ảnh — ở Mỹ có một tổ chức đặc biệt (Viện Ngôn ngữ Klingon), mà chuyên dịch các tác phẩm văn học khác nhau sang tiếng Klingon. Có một số sách giáo khoa xuất bản bằng Viện nói trên và thậm chí có một số trang Wikipedia bằng tiếng này, cũng như các trang trên Google và Mozilla. Ngoài ra, những người hâm mộ Star Trek thường muốn thông thạo tiếng Klingon như tiếng mẹ đẻ, nên tiếng Klingon không ngừng lại phát triển.
Bảng chữ cái tiếng Klingon
Các nhà ngôn ngữ học đã dựa vào chữ viết Tây Tạng khi chế ra tiếng này. Kết quả là chữ cái nhọn, giống như hình và rất giống nhau. Trong thời hiện đại, người học tiếng Klingon sử dụng bảng chữ cái tiếng Anh để dễ dàng. Ngoài các chữ cái, dấu lược đóng một vai trò quan trọng trong tiếng này.
Trong tiếng này dấu lược là một chữ cái riêng biệt. Nó cũng có chức năng âm thanh mềm «a». Để phát âm thanh này dễ dàng, hãy thở nhẹ.
Trước khi học tiếng Klingon, một người cần hiểu biết một số đặc điểm và sắc thái:
- Nếu bạn chưa bao giờ học tiếng Anh, bạn sẽ khó hiểu ngữ âm, vì nhiều âm gần giống hoặc hoàn toàn giống với nhị trùng âm (nhóm chữ cái) của tiếng Anh;
- Một khó khăn khác cho người mới học tiếng Klingon là Klingon có nhiều âm yết hầu, mà người khó phát âm chính xác nếu không luyện tập;
- Các từ có thể bắt đầu bằng chữ thường hoặc chữ hoa. Chữ hoa có thể ở giữa từ và ở cuối từ, dấu lược cũng thế.
Thoạt nhìn có vẻ như chữ viết tiếng Klingon là một bộ các ký hiệu vô nghĩa, nhưng điều đó không đúng. Tiếng nhân tạo này có đặc hiệu riêng biệt, mà một người hiểu thấu trong quá trình học ngôn ngữ này.
Phát âm tiếng Klingon
Vì tiếng này được chế ra theo nguyên tắc “càng lạ lùng đối với tai người càng tốt”, nên không được lập kế hoạch phát huy sâu hơn tiếng này. Nhưng những người hâm mộ Star Trek thích tiếng Klingon đến nỗi họ đã phát triển nó từ một ngôn ngữ nhân tạo thành một ngôn ngữ đáng gía và thật sự. Nhiều người ở các nơi khác nhau trên thế giới nghiên cứu tiếng Klingon. Ngữ âm rất khác với hầu hết các ngôn ngữ, bất thường, vì vậy cách phát âm trước nhất nêu ra câu hỏi.
Tiếng Klingon có 21 phụ âm và 5 nguyên âm. Nhiều âm được phát âm giống như các âm trong tiếng Anh hoặc tiếng Đức, và một số âm ngược lại rất khó phát âm.
- Các chữ cái thường «b», «ch», «j», «l», «m», «n», «p», «t», «v» và «w» được phát âm giống hệt như trong tiếng Anh;
- Chữ cái thường «a» phát âm giống như chữ «a» bình thường;
- Chữ cái thường «e» phát âm giống như chữ «e» ngắn;
- Chữ cái hoa «I» phát âm giống như viết tắt «y»;
- Chữ cái thường «o» phát âm như «ou»;
- Chữ cái thường «u» phát âm giống như một chữ «i» dài;
- Chữ cái hoa «D» phát âm như «đe», nhưng một người phải hướng đầu lưỡi đến nhô lên sau răng trên, có kết qủa âm thanh thô hơn so với tiếng Anh;
- Chữ cái hoa «H» được phát âm đột ngột và giống với âm «h» trong tiếng Việt, nhưng thô hơn, âm thanh được phát âm ở cổ họng;
- Chữ cái «ng» được phát âm giống như chữ «n» dài trong các từ kết thúc bằng –ing trong tiếng Anh;
- Chữ cái thường «q» được phát âm giống tiếng Việt “q” hay “c” trong từ “quốc”, nhưng phát âm ở cổ họng;
- Chữ cái hoa «Q» được phát âm giống như [kh], khá thô và đột ngột;
- Chữ cái thường «r» được phát âm gần giống với tiếng Ý [r], nhưng đột ngột hơn và dài hơn;
- Chữ «S» được phát âm giống như [s], nhưng cần đặt lưỡi vào lỗ chân răng phía sau răng trên;
- Chữ «tlh» được phát âm khá khó, trước tiên cần phát âm âm [t], sau đó là âm [l], thành [tl];
- Chữ cái thường “y” được phát âm giống giữa [iu] và [ye] trong tiếng Việt.
Chú ý đến trong tiếng Klingon một số chữ cái được viết bằng một số ký hiệu, nhưng được tính là một chữ cái. Nhiều người mới bắt đầu phạm lỗi và đọc nó như hai hoặc ba âm thanh khác nhau. Vì vậy, việc luyện tập nhiều về cách đọc và cách phát âm là vô cùng quan trọng.
Làm sao để học giỏi tiếng Klingon?
Vì chỉ có thể tính được vài chục người trên thế giới thông thạo tiếng này, cách duy nhất dễ tiếp thụ nhất để học tiếng Klingon là Internet, cụ thể là trang web này.
Hiện tại có thể tìm thấy nhiều đoàn trên các mạng xã hội khác nhau dành riêng cho việc học tập tiếng này. Ở đó nhiều người dùng có kinh nghiệm hơn sẽ giúp đỡ những người mới bắt đầu học tiếng, một số gọi điện video và giúp đỡ nhau về cách phát âm.
Có những tuyển tập video học tập, nhưng hầu hết video bằng tiếng Anh. Thật may một số người dùng đã làm phụ đề tiếng Việt, vì vậy bạn có thể sử dụng các video cho quá trình luyện tập của mình.
Ngữ pháp của tiếng Klingon là bất thường, nhưng không khó lắm. Lúc đầu một người phải cố gắng thấu hiểu những gì được viết, nhưng luôn có thể hội ý với người dịch hoặc sử dụng một cuốn từ điển.
Để luyện tập tiếng Klingon bạn nên đọc nhiều hơn. Nhiều sách đã được dịch sang tiếng Klingon, nên bạn có thể chọn một tác phẩm quen và đọc nó bằng tiếng Klingon. Thế bạn sẽ nhớ nhiều từ dễ hơn, vì bạn đã biết đang đọc gì trong đầu.
Ví dụ, một chữ cái có thể thay đổi nghĩa của cả từ, cái ‘a’ thường được thêm vào một từ, điều này “phóng to” ý nghĩa:
- từ {SuS} có nghĩa là «gió», nhưng từ {SuS’a’} có nghĩa là « lốc», «bão»;
- từ {Qagh} có nghĩa là «sai lầm» và {Qagh’a’} — một sai lầm bi thảm, điều không thể sửa chữa được;
- từ {woQ} có nghĩa là «sức mạnh» và từ {woQ’a’} có nghĩa là siêu cường, lực lượng siêu phàm.
Sách giáo khoa do chính những người chế ra tiếng nhân tạo này xuất bản sẽ giúp học tiếng Klingon. Trong nó mô tả chi tiết mọi nguyên tắc của ngữ pháp, cú pháp và phát âm của tất cả chữ cái với ví dụ. Ngoài ra, sách giáo khoa còn có từ điển. Tiếc là sách giáo khoa được viết hoàn toàn bằng tiếng Anh, nhưng một số người dùng dịch một số phần của cuốn sách, điều này làm quá trình học tập rất dễ.
Các câu nói tiếng Klingon phổ biến
Ban đầu tiếng này được chế ra cho bộ phim «Star Trek», vì vậy chỉ một số câu nói cơ bản đã được ghi lại. Sau đó, dần dần được thêm những từ khác, thậm chí một vài câu chửi bới và xúc phạm được phát minh ra.
Lời chào bằng tiếng ngoài hành tinh được phát âm như «nuqneH»., Ý nghĩa của câu này có thể được hiểu là đồng thời «xin chào» và «bạn muốn gì?». Bạn phải nhớ rằng đây là một ngôn ngữ ngoài trái đất, vì vậy luận lý của tiếng có thể khó hiểu.
Để hiểu người đối thoại của bạn có nói tiếng Klingon hay không, hãy sử dụng một câu nói «tlhIngan Hol Dajatlh’a ‘». Người đối thoại sẽ trả lời bạn là «có» hoặc «không».
Để biểu thị sự đồng ý, người Klingon có hai từ: «Hija» và «HISlaH». Nếu bạn không đồng ý với người đối thoại, hãy sử dụng «ghobe».
Làm sao để bạn nói với người đối thoại rằng bạn hiểu anh ta? Chỉ một từ thôi: «jIyaj». Bạn thêm «be» vào cuối và nhận được «Tôi không hiểu» hoặc «jIyajbe».
Người Klingon có vầng trán nhăn nheo, vì vậy một câu nói như «Hab SoSlI ‘Quch!» là một sự sỉ nhục khủng khiếp và có nghĩa là «Mẹ của mày có một vầng trán mịn nhẵn!» Hãy cẩn thận khi nói câu này, người Klingon có thể bị xúc phạm, nên có thể kết thúc không tốt, bởi vì ban đầu người này rất gây hấn và thù địch với các cư dân khác của Vũ trụ.
Có một từ được sử dụng để xúc phạm ai đó, được viết như sau: «petaQ». Ý nghĩa của nó không quá xúc phạm như câu nói ở trên, từ này có thể được dịch là «kẻ hèn nhát» hoặc «một người không có đủ lòng can đảm».
Như vậy, có thể nói rằng tiếng Klingon không dễ dàng, đặc biệt ngữ âm, nhưng nếu bạn thực sự yêu thích người Klingon và vũ trụ Star Trek nói chung, thì không gì là không thể. Bạn có thể tìm thấy rất nhiều tài liệu khác nhau để tự học tiếng Klingon trên Internet, điều chính là học tiếng Klingon thường xuyên và kết quả sẽ không lâu nữa.