W 1955 roku dr James Cook Brown, amerykański socjolog i pisarz science fiction, postanowił stworzyć doskonałe narzędzie do testowania hipotezy Sapira-Whorfa, która zakłada wpływ języka na ludzkie myślenie. Tak pojawił się loglan czyli sztuczny język pozbawiony jakichkolwiek nieścisłości.
Historia rozwoju języka
Nazwa języka loglan jest wymawiana z akcentem na pierwszą sylabę i jest skrótem od logical language, dosłownie „język logiczny”. Brown po raz pierwszy opowiedział o nowym języku publiczności w 1960 roku na łamach miesięcznika Scientific American.
Poniższe zdjęcie przedstawia autora loglana:
W 1975 roku ukazała się książka Browna pod tytułem „Loglan 1: A Logical Language”. Po jej opublikowaniu projekt zaczął rozwijać się bardziej aktywnie: powstało stowarzyszenie mówiących w języku loglan (loglanistów lub logli), zaczęto publikować magazyn poświęcony temu językowi i rozpoczęto eksperymenty.
W 1982 roku został pomyślnie zakończony projekt „MacGram”, który udowodnił, że gramatyka loglana jest wolna od konfliktów logicznych, a zatem język ten może być rozumiany przez sztuczną inteligencję. W 1986 roku pracownicy Instytutu Loglan stworzyli własną wersję języka, lożban, aby uniknąć ograniczeń praw autorskich.
Ze względu na słabe rozpowszechnienie loglana nie przeprowadzono przy jego pomocy pełnoprawnych testów hipotezy Sapira – Whorfa. Niemniej jednak Brown, poprzez nieformalne obserwacje, odkrył, że studiowanie loglana wpływa na zwykłą mowę rodzimych użytkowników języka angielskiego.
Obecnie na całym świecie zaledwie kilkadziesiąt tysięcy ludzi mają opanowany język loglan. Komunikacja w języku logicznym prowadzona jest głównie w Internecie.
Kluczowe cechy
Loglan wyróżnia się przede wszystkim jednoznacznością: każde zdanie można zinterpretować tylko w jeden sposób, wyodrębnienie z wypowiedzi poszczególnych słów jest możliwe nawet wtedy, gdy mówca nie robi przerw. Język logiczny jest łatwo rozpoznawalny ze słuchu i zapewnia swobodę wypowiedzi.
Ze względu na niewielką liczbę fonemów akcent w minimalnym stopniu wpływa na zrozumiałość wyrazów. Słownik języka jest opracowywany na podstawie słów ośmiu głównych języków świata, w tym rosyjskiego, dzięki czemu nawet ci, którzy nie znają loglana, mogą zgadnąć sens wypowiedzi z dokładnością do 50%.
Alfabet języka loglan
Loglan używa liter alfabetu łacińskiego. Dwadzieścia liter czyta się tak samo jak po łacinie, a sześć wymawia się według odrębnych zasad:
- C — [sz];
- J — [ż];
- Q — międzyzębowy [s], zbliżony do angielskiego dźwięku [θ], jak w słowie thank;
- W — miękkie [u], odpowiada niemieckiemu ü;
- X — gardłowy [h], jak w gruzińskim;
- Y — szwa, w języku polskim tak wymawiany nieakcentowane „a” i „o”, na przykład ostatnią literę słowa „krowa”.
Litera H jest wymawiana jak w angielskim słowie hall, a L zawsze oznacza dźwięk twardy (welaryzowany, Ł sceniczne czy Ł kresowe). Istnieją również cztery dwugłoski (dyftongi):
- ao — [au];
- ai – [aj];
- ei – [ej];
- oi — [oj].
Przykładową wymowę dźwięków loglana można odsłuchać na oficjalnej stronie języka, a nagrania zrobił sam James Cook Brown.
Akcentowana zawsze jest przedostatnia sylaba, chyba że zawiera literę y. W słowach, stanowiących wyjątki samogłoska akcentowana jest oznaczona apostrofem lub znakiem regularnym.
Gramatyka języka loglan
W języku loglan są trzy części mowy:
1. Imiona — oznaczają imiona własne lub tytuły grzecznościowe, zawsze pisane są wielką literą, na końcu znajduje się spółgłoska.
2. Predykaty są słowami niezmiennymi, które pełnią rolę prawie wszystkich niezależnych części mowy znanych z języków naturalnych i obowiązkowo zawierają połączenie spółgłosek.
3. Słówka — odpowiadają pomocniczym częściom mowy, liczebnikom i niektórym przysłówkom, pozwalają wyrazić emocje.
Wszystkie słowa w języku loglan są również podzielone na 54 podklasy — leksemy, a 52 z nich są zarezerwowane dla słówek.
Deklinacja i przyimki nie są używane w języku loglan. Obchodzić się bez nich można dzięki temu, że każdy orzecznik jest używany razem z wyrazami uściślającymi (argumentami), które są umieszczane w określonych miejscach w zdaniu (slotach). Oznacza to, że związki pomiędzy słowami są określane za pomocą konkretnego orzecznika (predykatu).
Zamiast układać słowa w slotach, można używać wskaźników przypadku — rodzaju słówek, które pokazują w zdaniu związek argumentów z predykatami. Słówka pełnią również funkcję znaków interpunkcyjnych. Kropka, znak zapytania i wykrzyknik są używane tylko na końcu zdania.
Dla tych, którzy chcą opanować język logiczny, na stronie Instytutu języka Loglan dostępne są materiały szkoleniowe. Niektóre samouczki języka loglan zostały przetłumaczone na język polski. Spójność i jednoznaczność loglana sprawiają, że nauka jest łatwiejsza niż uczenie się większości innych języków.